1930 yılında Düzceli’ler tarafından Türk Teyyare Cemiyeti’ne hediye edilen ve maaliyeti yaklaşık 10 bin lira olan uçağın fotoğrafı, günümüzde birçok sosyal medya hesabından paylaşılıyor. Peki bu uçak kim ya da kimler tarafından hükümete hediye edildi?
Birinci Dünya Savaşı sonrası gelecekte savaşların göklerde olacağını ve hâkimiyetin göklerdeki güce bağlı olduğunu vurgulayan Mustafa Kemal Atatürk, dönemin Bolu Milletvekili Cevat Abbas Bey'e havacılık cemiyeti kurulması yönünde talimat verdi. 16 Şubat 1925’de “Türk Tayyare Cemiyeti” kurulduve başkanlığına Cevat Abbas getirildi.
Dönemin Bolu Milletvekili Cevat Abbas’ın başkanlık ettiği Türk Teyyare Cemiyeti’ne ilk uçak bağışını yapan ise Düzceliler idi. Uçağın alınmasında iş insanlarının yanı sıra okul öğrencileri de biriktirdikleri harçlıklarıyla uçağın alınmasına katkı sağladı. Yaklaşık maliyeti 10 bin lira olan Düzce isimli uçak, keşif ve haritacılık üzerine hazırlatıldı. Dönemin iş insanları ve okul öğrencilerinin biriktirdiği harçlıklarla alınan uçak ilk olarak Düzce’ye getirildi.
Daha sonra uçağın Türk Teyyare Cemiyeti’ne teslimi için Ankara’dan gelen yetkililerin de katılımıyla Düzce’de devir teslim töreni düzenlendi. Törende Düzce halkına teşekkür eden Türk Teyyare Cemiyeti yetkilileri, uçağın alınmasında emeği geçen iş insanlarına teşekkür belgesi takdim etti.
“Türk Teyyare Cemiyeti’ne ilk uçak bağışlayanlar Düzcelilerdir”
Düzce’de fotoğraf sanatçılığının yanı sıra geniş fotoğraf arşiviyle de şehrin tarihine ışık tutan Lütfi Şimşek, söz konusu fotoğraf ile ilgili yaptığı konuşmada, “Bu fotoğraf 1930 yılına ait. Türk Teyyare Cemiyeti kurulduğu zaman, yeni savaştan çıkmıştık. Uluslararası anlaşmaya göre de uçak kullanma hakkımız yoktu. Bunu da ordu adına değil de sivil bir örgüt olarak Türk Teyyare Cemiyeti’ni kurdular. Buraya uçak teminine gidildi. Türkiye Cumhuriyeti’nde bu derneğe ilk uçak bağışlayanlar da Düzcelilerdir. Bu uçak keşif ve haritacılık üzerine yapılan bir uçaktır. Maddi değeri 10 bin liradır. Günün şartlarında Düzce’nin zenginleri, okul öğrencileri para toplayarak 10 bin liraya bu uçağı almış ve Düzce’ye getirilmiştir. Daha sonra Düzce’den kaldırıldı ve Teyyare Cemiyeti’ne hediye edildi. Bunun önderliğini yapan kişiler var ve bunun arkasında çok güzel gizli kahramanlar da var. Şimdi bazen kampanyalar yapılır. Kampanyalara bakarsın ön planda birileri vardır. Ama bu kampanyayı destekleyen arka planda öyle insanlar var ki… İsmi bilinmez, bilinmesini de istemezler. Düzce’de tarihte böyle insanlarımız vardı bizim. Muhammet Arsal gibi, Fettah Bey gibi… Bu uçağı aldıkları zaman Teyyare Cemiyeti bu uçağın alınmasında emeği geçenlere bir teşekkür plaketi veriyor. Bunlardan bir tanesi elimize geçti. Gerçekten gurur verici bir şey. Türk Teyyare Cemiyeti tarafından teşekkür belgesi Düzce’de 24 kişiye verilmiş“ şeklinde konuştu.
“Uçağın Düzce’ye getirilmesi için girişimlerde bulunduk”
Söz konusu uçağın bir muadilinin Düzce’ye getirilip sergilenmesi hususunda geçmişte yapılan girişimlere de değinen Şimşek son olarak, “Biz 1996 yılında ve 2000 yılında girişimlerde bulunduk. Türk Hava Kurumu’ndan böyle bir uçağı Düzce’ye alıp yerleştirebilir miyiz diye. Gelişmeler de yaşandı o dönemde. Ancak sonraki yıllarda bu konu takip edilmeyince uçağı Düzce’ye getiremedik” ifadelerinde bulundu.
Düzce isimli uçağın alınmasında emeği geçen isimlerin arasında Mustafa Bey, dönemin Belediye Başkanı Mehmet Kasapoğlu, Jandarma Yüzbaşı Şaban Bey, Ali Rıza Kardüz, iş insanı Mehmet Gösterişli, Çakmanzade Ahmet Efendi yer alıyordu.
Haber: H. DURNA