Dünya arı gen merkezlerinden biri olan Türkiye; koloni varlığı, bal üretimi ve yaklaşık 100 bin adet işletme varlığıyla arıcılık konusunda sayılı ülkeler arasında yer alıyor. Dünyanın en büyük üçüncü arı kolonisine sahip ülkemiz aynı zamanda dünyada bal üretiminde ikinci sırada yer alıyor. Ülkemizin arıcılık ve bal üretimindeki bu öncü durumunu Dünya Arı Günü kapsamında Ordu Arıcılık Araştırma Enstitüsü Müdürü Şeref Cınbırtoğlu ile konuştuk.
Arılar iklim değişikliğinden nasıl etkileniyor? Bal üretimi iklim değişikliğinden etkileniyor mu?
Küresel ısınmanın iklimlerde değişiklikler meydana getireceği muhakkak. Bu değişimler böcekler de dâhil olmak üzere pek çok hayvanın davranışlarını ve yaşam tarzlarını etkileyebilir. Sıcaklık ve nemde meydana gelen artış böceklerde gelişimde, üreme kapasitesinde, bölgesel göç etme hızı ve mesafesinde değişikliklere yol açar.
Bal arıları belirli bir çevreye uzun yıllar süresince adapte olan ve yaşamını burada sürdüren canlılardır. Gıda kaynakları dengesi, konak-parazit dengesi ve çevre değişiklikleriyle birbirleri arasında etkileşim süreklidir. İklim değişiklikleri, bu etkileşimi bozacağı gibi bir bölgede yaşayan arı türlerinin yaşadıkları bölgeyi terk etmelerine ve bölgeye özgü olmayan yeni istilacı türlerin yerleşmesine imkân verebilir.
Arılar yaşadıkları alan dışına çıktıklarında hayatta kalma, varroa (parazitsel bir hastalık) ve Nosema ceranae (protozoon bir hastalık) hastalıklarına karşı direnci azalır. Böylece hastalık ve zararlılara karşı daha hassas olan koloniler oluşacak ve bu durum toplu ölümlerin görülmesine sebep olabilecektir.
İklim değişiklikleri polinatöre bağımlı olan bitkisel üretimi etkileyen bir faktör. Küresel ısınma bitkilerde çiçeklenme başlangıç zamanına ve tozlayıcıların ilk görünüm tarihlerinde değişikliklere neden olur. Bal arısı ekonomik olarak dünya çapında tarımsal ürünlerin en değerli polinatörüdür. Tarımsal faaliyetlerin yoğun yapıldığı bir ülke olması sebebiyle Türkiye’nin, küresel ısınma ve iklim değişikliğinden çok fazla etkileneceği bir gerçektir. Polinasyonda görev alan arılar bitkisel üretime katkı sağlar. Son yıllarda sıklıkla çiçeklenme döneminde yaşanan olumsuz hava koşulları ve polinatörlerin görevini yerine getirememesi nedeniyle tozlaşma sekteye uğramakta ve bitkisel üretim de olumsuz yönde etkilenmektedir.
Ülkemizde kaç çeşit arı var? Bal üretiminde etkin olanlar hangileri?
Anadolu, dünyanın en önemli arı gen havzalarından biri durumunda. Ülkemiz arı genetik çeşitliliğinin yüzde 22-23’üne sahip.
Yayılma alanı Kuzeydoğu Anadolu’da Ardahan ve Doğu Karadeniz’de Artvin’e kadar uzanan Kafkas Arısı; Ege, Güney-Batı Marmara ve Batı Akdeniz Bölgelerinde yayılım gösteren Efe Arısı Ekotipi; Çanakkale Gökçeada’da yayılım gösteren Gökçeada Ekotipi; Anadolu koşullarına adapte olan Anadolu Arısı; Hatay ve çevresinde yayılım alanı bulan Hatay Arısı Ekotipi; Trakya Bölgesi’nde yayılım gösteren Trakya Arısı Ekotipi; Muğla ve Güneybatı Anadolu’da yayılım gösteren Muğla Bal Arısı Ekotipi; Düzce Yığılca’da yayılım gösteren Yığılca Bal Arısı Ekotipi Türkiye’de bulunan başlıca bal arısı çeşitleridir.
